“Türkiye’de Mesleklerin itibarı”adlı araştırmanın sonuçları yayınlandı… İşte en itibarlı meslekler!!!

“Türkiye’de Çalışma Yaşamı ve Mesleklerin itibarı” Araştırması Tamamlandı

İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Lütfi Sunar’ın yürütücülüğünde gerçekleştirilen “Türkiye’de Çalışma Yaşamı ve Mesleklerin İtibarı” konulu araştırma neticelendi.

TÜBİTAK’ın desteği ile gerçekleştirilen araştırmada Doç. Dr. Yunus Kaya, Yrd. Doç. Dr. Mustafa Otrar, Arş. Gör. Serdar Nerse, Arş. Gör. Seran Demiral ve Burcu Kalpaklıoğlu araştırmacı olarak görev aldı. Araştırma projesinin ilk safhasında geliştirilen Mesleki İtibar Skalası ile mesleklerin toplumdaki itibarı sıralandı. Türkiye’de 32 ilde 2500 kişi ile yapılan anketlere dayanarak gerçekleştirilen araştırmadan elde edilen neticeler çerçevesinde mesleklerin itibar sıralaması elde edildi. 12 Mayıs 2015 Salı günü İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde düzenlenen bir toplantıda paylaşılan veriler arasında toplumda işe, çalışmaya ve mesleklere dair ilginç detaylara yer verildi.

Hedef “SES” Endeksi

Birinci safhası tamamlanan ve ikinci aşamasındaki çalışmaları devam eden araştırma projesinin neticesinde Türkiye’ye mahsus bir sosyoekonomik statü (SES) endeksi geliştirilmesi hedefleniyor.

Mesleklerin İtibarını Ölçen İlk Çalışma

Türkiye’de mesleklerin itibarını belirlemeye yönelik ilk çalışma olma özelliğini taşıyan araştırma neticesinde toplumsal yaşamda işe ve çalışmaya dair tutumları kapsamlı bir biçimde analiz etme imkanı ortaya çıktı.

İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Lütfi Sunar bu araştırma neticesinde Türkiye’de artık mesleklere dair daha fazla şey bildiğimizi, dolayısıyla iş piyasası, meslek seçimi, eğitim ve kariyer gelişimi gibi alanlarda nitelikli çalışmalara zemin oluşturulduğunu belirtti.

Araştırma sunumunda konuşan Sunar, halen devam eden Türkiye Sosyoekonomik Statü (SES) Endeksi Geliştirme Araştırmasının tamamlanması ile toplumsal yapı hakkında daha detaylı analizlerin gerçekleştirilebileceğini kaydetti.

ARAŞTIRMA HAKKINDA

• Araştırma TÜİK tarafından NUTS2 düzeyinde sağlanan Kır-Kent örneklemi kapsamında 32 ilde 2500 kişi ile yüz yüze görüşülerek yapılan anketlerden elde edilen verilere dayanmaktadır. 20 Kasım-31 Aralık 2014 tarihleri arasında profesyonel bir araştırma şirketi tarafından gerçekleştirilen bu anketlerden eksik veya teyit edilemeyenler çıkarıldıktan sonra 2219 tanesi araştırma kapsamında analiz edilmiştir.
• Araştırmada ILO’nun ISCO 08 (International Standart Classification of Occupations)’in TÜİK tarafından adapte edilen şeklindeki 3. düzey meslek gruplarından seçilen 126 mesleğin denekler tarafından 1 -100 arası olacak şekilde puanlanması istenmiştir. Akabinde meslekler bu puanlara göre sıralanarak mesleki itibar skalası oluşturulmuştur.
• Araştırma kapsamında ayrıca «Sizce iyi bir işte olması gereken özellikler nelerdir?»; «Sizce çalışmanın insan için anlamı nedir?» soruları çerçevesinde iş ve çalışmaya dair tutumları ölçen iki ölçek de uygulanmıştır.
• Hem mesleki itibar skorları hem de iş ve çalışmaya dair tutumlar yaş, cinsiyet, gelir, çalışma durumu, işteki konum ve işyerinin statüsü gibi değişkenlerle çapraz analizlere tabi tutularak mesleki itibarın, iş ve çalışmaya dair tutumların belirleyicileri veya etkileyicileri ile ilgili analizler yapılmıştır.

 

ÖNE ÇIKAN VERİLER

İyi Bir İşte Aranan Özellikler

• Araştırmaya katılanlara iyi bir işte olması gerektiği düşünülebilecek 16 özellik okunmuş ve kendilerinden 1-5 arasında bir puanlamaya tekabül edecek şekilde kesinlikle katılmıyorum (1); katılmıyorum (2); ne katılıyorum ne de katılmıyorum (3); katılıyorum (4); kesinlikle katılıyorum (5) cevaplarını vermişlerdir. Verilen bu cevaplara göre toplumda işe dair bakış açıları analiz edilmiştir.
• Araştırmaya katılan deneklerin iyi bir işte en fazla aradıkları ilk üç özellik sırasıyla iyi bir ücret, iş garantisi ve iş güvenliği rahat işlerin istendiğini göstermektedir.

• Bunların hemen ardından stressiz ve uygun çalışma saatlerinin geliyor oluşu toplumda
  rahat işlerin istendiğini göstermektedir
• Benzer şekilde en az önem verilen özellikler işin ilginçliğidir. Bir işin sorumluluk gerektirmesi o işin tercihini olumsuz yönde etkilemektedir. Aynı şekilde bedensel çalışma gerektiren işlere yönelik de olumsuz bir tutum söz konusudur.
• İşin saygınlığı, başarı hissi oluşturması, karar alma konumunda olması, yeni beceri kazandırması da öne çıkmasa da önemsenen özelliklerdir.
• Deneklerin demografik (yaş, cinsiyet) ve sosyo-ekonomik (eğitim, gelir) özelliklerine göre çapraz analizler yapıldığında iyi bir işte aranan özellikler sıralamasında önemli değişimler söz konusu olmasa da bu analizlerde bazı detaylar göze çarpmaktadır
  • Gençler iyi bir işin kaza ve ölüm riski içermemesini daha fazla istiyor. Yaşlılar ise işte sorumluluk gerektiren işleri istemiyor.
  • Eğitim düzeyi arttıkça sıralama değişmese de iyi bir işte aranan özelliklere verilen puanlamada dalgalanmalar gerçekleşmektedir. Dolayısıyla eğitimlilerin işten beklentilerinin daha fazla farkında olduğu söylenebilir.
  • Bir işte çalışma durumu «iyi bir işte aranan özellikler» konusunda önemli etki sahibi bir değişken olarak öne çıkmaktadır. Görüşülen kişiler arasında bir işte çalışanların iyi bir işte aradıkları en önemli özellik «iş garantisi» iken, çalışmayanlar «iyi bir ücret» beklemektedir. Çalışanlar bedenen çalışmayı en altta bir yere yerleştirirken çalışmayanlar daha yukarıda bir yere koymaktadır.

Çalışmanın Anlamı

• Araştırmaya katılanlara çalışmanın kendilerini için anlamını ifade eden 6 ifade okunmuş ve 1-5 arasında bir puanlamaya tekabül edecek şekilde kesinlikle katılmıyorum (1); katılmıyorum (2); ne katılıyorum ne de katılmıyorum (3); katılıyorum (4); kesinlikle katılıyorum (5) cevaplarını vermişlerdir. Verilen bu cevaplara göre toplumda çalışmanın anlamı ve yerine dair bakış açıları analiz edilmiştir.
• Katılımcılar çalışmadan bir iş yapmadan para kazanmayı doğru bulmamaktadırlar.

• Çalışmak toplumda bir değer olarak görülmekte, çalışmamaya olumsuz bakılmakta, işsizlikten de korkulmaktadır.
• İşsizlik toplumda ciddi bir korku olarak mevcudiyetini korumaktadır. Araştırmaya katılanlar işsiz kalmaktansa sevmedikleri bir işte çalışmaya razıdırlar. Benzer şekilde işten önce kendisine zaman ayırmak konusunda kabul düzeyi yüksek olsa da ifadenin katılması kolay olan açıklığına göre verilen cevabın düşük olduğu görülmektedir.
• Araştırmaya katılanlar yüksek düzeyde bir işte çalışmanın yeteneklerini tam olarak geliştirebilmesi için gerekli olduğunu kabul etmektedirler. Benzer şekilde bir işte bir işte çalışmayanların tembelleşeceği düşünülmektedir.
• Çalışmanın topluma karşı bir görev olduğu düşüncesi de genel bir kabule sahiptir.

Mesleki İtibar Skalası

• Günümüzde meslekler toplumsal yaşamın temelini teşkil etmektedir. Araştırmamız neticesinde Türkiye’de insanların toplumsal yaşamdaki konumları açısından mesleklere hala ciddi bir önem verildiğini görmek mümkündür. Milyonlarca gencin üniversite sınavına katılarak mesleğini seçmeye çalışması her yıl şahit olduğumuz şeyler arasında yer almaktadır.
• Mesleklerin toplum nezdindeki itibarı toplumsal yap içinde bireyin yerini belirlemesinin yanı sıra iş piyasalarını, ekonomik yapıyı, eğitim ve istihdam sistemini yakından ilgilendirmektedir.
• Araştırmada TÜİK’in Standart Meslekler Sınıflamasının 3. düzey meslek gruplarından seçilen 126 tekil mesleğin denekler tarafından 1-100 arası olacak şekilde puanlanması istenmiştir. Akabinde meslekler bu puanlara göre sıralanarak mesleki itibar skalası oluşturulmuştur.
• Mesleklerin itibarları ile kazançları arasında yakından bir ilişki gözlemlenmiştir. Nitekim araştırmada elde edilen veriye göre bir işte aranan özelliklerin başında «iyi bir ücret» gelmektedir. Dolayısıyla yüksek kazancı olan mesleklerin sıralamada daha yukarıda olduğu görülmektedir.

Listenin tamamı aşağıdadır…

• Yüksek kazancı tamamlar bir biçimde mesleği elde etmek için nitelikli ve uzun bir eğitimin gerekmesi, işin kol gücüne dayanmıyor oluşu, topluma faydası ve gündelik hayatta karşılaşılması da mesleki itibarı olumlu etkileyen etkenler arasında yer almaktadır.
• Genellikle iş garantisi olan mesleklerin itibarının daha yüksek olduğu görülmektedir.
• Bedensel çalışma gerektiren işler genellikle masa başı işler olarak tabir edilen zihinsel emek gerektiren işlere göre daha düşük puanla puanlanmaktadır.
• Araştırma kapsamında toplumda ideal bir işin düzenli ve çalışma ortamı rahat olan iş olarak görüldüğü anlaşılmaktadır.
• Üniformalı meslekler olarak tabir edilen meslekler (General, Hekim, Hemşire, Polis vb.) genellikle eğitim ve gelir bakımından kendilerine benzeyen mesleklerden daha itibarlıdırlar.
• Mesleklerle ilgili puanlama genellikle homojendir. Yapılan regresyon analizlerine göre mesleklerin itibarının puanlaması yerleşim yeri, yaş, cinsiyet, gelir ve eğitim gibi değişkenlere göre topluca anlamlı bir değişim göstermemektedir. Bunlar arasından sadece eğitimin düşük bir anlamlılık düzeyinde mesleki itibar skorları üzerinde etkili olduğu görülmektedir.
• Benzer şekilde mesleklerin itibar puanlamaları ile ilgili standart sapmalar düşüktür. Bu da değişik toplum kesimlerinin mesleklerle ilgili görüşünün birbirinden çok fazla uzak olmadığını, mesleklerin sosyal itibarları ile ilgili toplumda genel bir uyumun olduğu görülmektedir.
• Sıralamada en yukarıda mesleklerle ilgili daha fazla konsensüs varken aşağıya doğru gidildikçe bu konsensüs yerini ayrışmaya bırakmaktadır. Ancak bu ayrışma genel sıralamadaki ortalamayı dengeleyecek bir biçimde iki tarafa doğru gerçekleşmektedir. Standart sapmalara bakıldığında puanlamadaki en düşük standart sapmaya sahip mesleklerin ilk altı sırasıyla şunlar olduğu görülmektedir: Tıp Doktoru, Öğretmen, Diş Hekimi, Mimar, Eczacı ve Üniversite Profesörü. Standart sapması en yüksek meslekler ise şunlardır: Maden İşçisi, Hamal, Milletvekili.
• Hakkında ideolojik yargılarda bulunulabilecek imam, general, milletvekili gibi bazı mesleklerle ilgili puanlama dünya görüşü ve yaşa göre ciddi değişimler göstermektedir.
• Hakkında cinsiyete göre yargıların değişebileceği Astrolog/Falcı, Dansöz, Temizlikçi gibi mesleklerle ilgili puanlamalar erkekler ve kadınlar arasında farklılaşmaktadır.
• Araştırmanın yapıldığı zaman diliminde Soma ve Ermenek’te yaşanan maden kazaları maden işçilerine karşı duygusal bir yakınlaşmaya neden olmuştur. Bu sebeple maden işçisinin özellikle bazı kadın denekler tarafından benzer işçi grubundan daha yüksek puanlandığını görmek mümkündür. Bu da maden işçisinin sıralamadaki yerini yukarıya taşımıştır. Düzeltilmiş mesleki itibar skalasında bu etkilerin ortadan kalkacağı düşünülmektedir.

ARAŞTIRMANIN ORNEKLEM DETAYLARI

ARAŞTIRMADA YER ALAN 126 MESLEĞİN İTİBAR SIRALAMASI

SIRA	MESLEK	ORT. SKOR
1	Tıp Doktoru	88,3
2	Üniversite Profesörü	83,32
3	Hakim	82,17
4	Öğretmen	80,98
5	Diş Hekimi	79,5
6	General	78,31
7	Vali	78,15
8	Yüzbaşı	77,9
9	Büyükelçi	76,68
10	Mimar	76,23
11	Eczacı	75,79
12	Psikolog	75,55
13	Makine Mühendisi	75,26
14	Genel Müdür (Kamu)	73,42
15	Elektrik Mühendisi	73,1
16	Avukat	72,87
17	Araştırma Görevlisi	72,84
18	Belediye Başkanı	72,78
19	inşaat Mühendisi	72,69
20	Astsubay	70,73
21	Hemşire	70,57
22	Milletvekili	69,72
23	Polis Memuru	69,66
24	Genel Müdür (Özel Sektör)	68,83
25	Yazar	68,64
26	İtfaiyeci	68,2
27	Veteriner	67,66
28	İmam	67,61
29	Özel Şirkette Müdür	66,66
30	Bilgisayar Yazılımı ve Uygulama Geliştiricisi	66,11
31	Biyolog	65,24
32	Ekonomist	64,94
33	Fizyoterapist	64,41
34	Muhasebeci	64,23
35	Sosyolog	64,05
36	Halkla İlişkiler Uzmanı	63,88
37	Kimyager	63,86
38	Web Tasarımcısı	62,63
39	Ebe	62,16
40	İnsan Kaynakları Uzmanı	61,8
41	Otel ve Restoran Müdürü	61,56
42	Mağaza Müdürü	61,28
43	Gemi Makinisti	60,82
44	Çevirmen	60,77
45	Gazeteci	60,7